Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2013

Λουκία Δέρβη: Group Therapy




Λουκία Δέρβη, Group Therapy (Μελάνι, 2013)

Η Εφηβική Λογοτεχνία είναι ένα μεταβατικό είδος, ηλικιακά -για τον αναγνώστη-, ενίοτε και τεχνικά -για τον δημιουργό. Αν και αρκετοί αξιόλογοι συγγραφείς του παρελθόντος έχουν δώσει δείγματα σημαντικών κειμένων που απευθύνονται στο εφηβικό κοινό, κάποιες φορές τα έργα Εφηβικής Λογοτεχνίας προδίδουν την ανολοκλήρωτη απόπειρα ενός συγγραφέα να συνθέσει ένα μυθιστόρημα για ενήλικο κοινό.

Οι σκέψεις αυτές ήρθαν στο νου μου καθώς διάβαζα το νέο βιβλίο της Λουκίας Δέρβη. Το εξώφυλλο, που παραπέμπει αισθητικά σε περιοδικά ποικίλης ύλης, ήταν ίσως το έναυσμα για να αναρωτηθώ αν το Group Therapy θα έπρεπε μάλλον να περιληφθεί στην κατηγορία της Εφηβικής Λογοτεχνίας.

Η εκφραστική αδυναμία του κειμένου ενίσχυσε αυτή την εντύπωση: η σύνταξη είναι ιδιαίτερα απλή, το λεξιλόγιο ισχνό, το λογοτεχνικό αποτέλεσμα απλοϊκό. Η δομή του έργου είναι επίσης προβληματική, καθώς δημιουργείται η αίσθηση ότι πρόκειται για δύο κείμενα, που δεν ‘δένουν’ καλά μεταξύ τους - στα μισά περίπου της ιστορίας, από ‘κοινωνικό’ το βιβλίο γίνεται ‘αστυνομικό’.

Στο πρώτο μέρος η Δέρβη επιχειρεί να παρουσιάσει στους αναγνώστες τις βασικές αρχές της ομαδικής ψυχοθεραπείας και να ‘υπερασπιστεί’ το επάγγελμα του ψυχολόγου. Η πρόθεση είναι αξιόλογη, αλλά η πεζογραφική της εκτέλεση απογοητεύει, καθώς γίνεται με τρόπο υπεραπλουστευτικό, διαλύοντας την οποιαδήποτε γοητεία μπορεί να ασκεί ο ψυχοθεραπευτικός χώρος σε όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν στο νόημα και να ερμηνεύσουν τη λειτουργία της ψυχοθεραπευτικής σχέσης.

Ένα από τα μεγαλύτερα κλισέ του βιβλίου, είναι ότι για να γίνει κάποιος ψυχολόγος, θα πρέπει να είχε μια φρικτή παιδική ηλικία, γεμάτη εγκατάλειψη, θάνατο και μοναξιά. Επιπλέον, από την εξιστόρηση απουσιάζει η μαγεία που δημιουργούν άλλοι συγγραφείς που ασχολούνται με το ίδιο θέμα, όπως ο Γιάλομ, που όσο περισσότερα αποκαλύπτει για τις σχέσεις θεραπευτή-θεραπευόμενου, τόσο περισσότερο έλκεται και καθηλώνεται ο αναγνώστης.

Το σοβαρότερο πρόβλημα όμως του Group Therapy είναι ότι η μυθιστορηματική ψυχολόγος παρεμβαίνει με τόσο πολλούς και ριζικούς τρόπους στην ιδιωτική ζωή των θεραπευόμενων (πληρώνοντας υποψήφιους εραστές κι εκδότες που συνδέονται με τα σχέδια των πελατών της) που ο αναγνώστης θα περίμενε ότι κάποια στιγμή η ψυχολόγος θα ‘επανερχόταν στην τάξη’ - αντ' αυτού λαμβάνει την συγχώρεση και εντέλει τη δικαίωση εκ του αποτελέσματος που οδηγεί σε ένα αναμενόμενο -όσο και μη ρεαλιστικό- happy end. Οι πράξεις και η συμπεριφορά της ψυχολόγου -με δικαιολογία τον έρωτα για έναν συνάδελφό της- μοιάζουν σε τέτοιο βαθμό προβληματικές που αναρωτιέσαι αν παρόλη την προσπάθεια να 'υπερασπιστεί' την χρησιμότητα της ψυχοθεραπείας, η συγγραφέας έχει καταλάβει το παραμικρό για το τι σημαίνει το σχετικό επάγγελμα.

Ίσως η απόστασή μου από αυτό το χώρο με κάνει να έχω μια εξιδανικευμένη εικόνα για τους ψυχολόγους, αλλά δεν χρειάζεται να έχεις περάσει χρόνια ξαπλωμένος στο ντιβάνι του αναλυτή για να σκεφτείς ότι μία ψυχοθεραπεύτρια που εμπλέκεται με τέτοιους τρόπους στη ζωή των ασθενών της, μάλλον χρήζει και η ίδια ψυχικής βοήθειας.

Η έλλειψη ρεαλισμού πάντως δεν περιορίζεται στην υπερδραστήρια ψυχολόγο. Η αναδρομή στο παρελθόν των ηρωίδων, γίνεται με τρόπο τόσο απλοϊκό που δημιουργείται η αίσθηση ότι Λουκία Δέρβη δεν αναφέρεται στις σκέψεις και τις αντιδράσεις δεκαεφτάχρονων ή εικοσάχρονων, αλλά σε μικρά παιδιά, με περιορισμένη αντίληψη και ικανότητα στοχασμού.

Ένα ακόμη μη-ρεαλιστικό στοιχείο είναι ότι, σε εποχή βαθιάς οικονομικής κρίσης, πουθενά στο βιβλίο δεν φαίνεται ότι η Αθήνα είναι μια πόλη που υποφέρει: τα πάντα είναι πολυτελή - συνοικίες, σπίτια, καταστήματα, ζαχαροπλαστεία, και γραφεία.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, η αστυνομική ιστορία διατυπώνεται τόσο γρήγορα, που ο αναγνώστης δεν προφταίνει ν’ αναρωτηθεί πώς θα προστατευθεί η ηρωίδα από τον δολοφόνο, ή να νιώσει το απαραίτητο μυστήριο και τη συνακόλουθη αγωνία - στοιχεία απαραίτητα για την αφηγηματική λειτουργία μιας αστυνομικής πλοκής.

Καθόλη τη διάρκεια του βιβλίου, πάντως, ο λόγος των τεσσάρων ηρωίδων του Group Theory είναι πανομοιότυπος - αδύνατον να κατανοήσει ο αναγνώστης ότι δεν πρόκειται για μία μόνο γυναίκα που, χρησιμοποιώντας το ίδιο ύφος και τις ίδιες εκφράσεις, περιγράφει, απλώς, διαφορετικά γεγονότα.

Άλλωστε ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Group Therapy, είναι η απλή απαρίθμηση γεγονότων, χωρίς την απαραίτητη εμβάθυνση που θα δημιουργούσε ένα επιτυχημένο μυθιστόρημα.